Proat Vòlledams met me
‘Negen jaar geleden schreef ik eens een Volendamse tekst op het lied ‘Praat Nederlands met me’ in aanloop naar de Volendammer kermis. Het was een soort humoristische doch dringende sneer naar een lichting Volendammer ouders die hun kinderen niet meer opvoeden in het Volendams. Ik vond daar wat van. Ik had alleen geen recht van spreken aangezien ik toen zelf nog geen kinderen had. Iedereen voedt zijn kinderen natuurlijk op zoals ‘ie zelf denkt dat goed is dus wie was ik om daar over te oordelen. Het enige wat ik kon doen was mijn verwondering en zorgen erover op een humoristische manier bezingen in een lied. Achteraf heb ik daarmee toch iets in gang gezet in het dorp. Een beweging van mensen met terechte zorgen over het verdwijnen van het dialect.’
‘Er is een generatie van jonge ouders geweest in ons dorp, zo’n twintig jaar geleden, in feite mijn eigen generatie maar ik ben zelf heel laat vader geworden, die op het idee is gekomen dat het beter is om de kinderen op te voeden in het Nederlands in plaats van in het eigen dialect.’
‘Ergens snap ik het idee wel: Het Volendams klinkt ‘plat’ en ‘boers’. Volendammers krijgen het niet makkelijk voor elkaar om perfect Nederlands te spreken zodat niemand meer hoort dat we uit Volendam komen. Ik duidelijk ook niet. Dat was in mijn tijd, toen ik na de Havo naar een school in Amsterdam ging best wel iets om me een beetje voor te schamen. Dat geef ik toe. Wij hadden tijdens onze jeugd alleen maar met Volendammer vrienden en vriendinnen te maken gehad en spraken bijna nergens Nederlands, alleen tegen leraren. Ik ben daarna niet op een kantoor terecht gekomen maar kan me voorstellen dat leeftijdgenoten daar soms een gevoel hebben gehad dat ze van een andere planeet kwamen.’
‘Dat wil niet zeggen dat ik de Nederlandse taal niet beheerste. Ik had voor Nederlands een goed cijfer op mijn eindrapport. Ik had veel boeken gelezen en vooral de boeken van Kees van Kooten waren favoriet. Juist omdat hij altijd zo mooi met de Nederlandse taal speelde. Ik moest er alleen na mijn schooltijd even ‘inrollen’ wat het spreken betreft. Ik ging na die tijd eigenlijk pas vaker mensen ontmoeten buiten het dorp. En toen is dat meer dan goed gekomen. Toch is het díe generatie die gedacht heeft: ‘Als ik kinderen krijg, dan ga ik meteen al in de wieg Nederlands tegen ze praten zodat ze later probleemloos de dorpsgrenzen over kunnen gaan.’… en zo geschiedde.’
‘Ondertussen zijn we twintig jaar verder en zijn er honderden, zo niet duizenden kinderen in het dorp die geen Volendams meer praten. Omdat ze het van hun ouders niet geleerd hebben. De ouders praten thuis Nederlands met hun eigen kinderen maar Volendams tegen elkaar, tegen de buren, tegen hun familieleden en tegen opa en oma. Nogmaals. In mijn optiek is het een beetje alsof je je kinderen dan ziet als wezens die niet hetzelfde zijn als jij. Al is het een beetje cru om het zo te stellen.’
‘Sinds een paar maanden ben ik actief in een werkgroep die strijdt voor het behoud van het Volendams dialect. ‘Grôsk’ heet de werkgroep. Wat ‘Trots’ betekent. We hebben terechte zorgen dat het dialect langzaam zal verdwijnen als deze tendens doorzet. Nogmaals… die ouders doen alleen maar wat ze denken dat het beste is voor die kinderen. Ondertussen gaan die kinderen als ze een jaar of 10 zijn tóch gedeeltelijk Volendams praten. Bijvoorbeeld omdat de jongens dat dan ‘stoer’ vinden. Maar in veel gevallen klinkt dat Volendams dan nergens meer naar. Afgelopen week hebben we een speciale bijeenkomst georganiseerd in het dorp waar iedereen aanwezig mocht zijn die er iets over wilde weten of zeggen. Er was een hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam aanwezig die een zeer interessante lezing gaf waarin ze uitlegde dat kinderen die vanaf de geboorte een dialect leren en tegelijkertijd het Nederlands, in feite 2-talig opgevoed worden. Dit is goed voor het brein en werkt als een voordeel wanneer het kind later nog een derde, een vierde of een vijfde taal gaat leren. Ze leren vanaf de geboorte andere klanken naast het Nederlands en leren moeiteloos schakelen tussen de twee talen. Het leren van een dialect heeft alleen maar voordelen. De hoogleraar sloot haar betoog af met een prachtige quote als laatste advies: ‘Spreek de taal van het hart’. Wij Volendammers, maar ook de Friezen, de Limburgers, de Brabanders, de Tukkers, de Hagenezen, de Amsterdammers… Wij denken in ons dialect. Ons hart spreekt in dialect. Als ik boos ben of emotioneel dan ben ik dat in het Volendams. Als ik dan in het Nederlands moet uitleggen wat ik voel, dan moet ik eerst nadenken en ga ik het tóch iets anders verwoorden. En dat moet je dus tegen je kinderen niet doen, vandaar: ‘Spreek de taal van het hart tegen je kinderen.’’
‘De staat trekt 18 miljoen uit voor behoud en promotie van de Friese taal. ‘Ik kom hier weg’ riep Koning Willem Alexander in z’n beste Drents vanaf het podium in Emmen, op voorspraak van de beroemde Emmense dialectzanger Daniël Lohues. En ik… Ik bin un Vòlledammer.’
‘We moeten trots zijn op onze dialecten in dit land. Op onze afkomst, onze geschiedenis, de gewoontes, de humor, de feesten. Het hoort allemaal bij elkaar en het mag nooit verdwijnen.’
